Notaris René van Eldik uit Malden legt uit

Wie erft als je niets regelt?

Waar gaat de nalatenschap naartoe? Wie zijn de erfgenamen met of zonder testament? Notaris René van Eldik uit Malden legt uit wat een testament en een levenstestament kunnen betekenen. “Het lijkt misschien duur maar het is altijd verstandig.”

Tekst René Pennock Foto Marcel Krijgsman

De huizenprijzen rijzen de pan uit. Dit brengt grote maatschappelijke problemen met zich mee, maar het heeft ook een vrolijke keerzijde. Wie zijn, haar of hun huis in de jaren ’80 voor een habbekrats heeft gekocht, is nu spekkoper. Wie de hypotheek heeft afbetaald, in de afgelopen decennia ook al een fractie van wat het ooit was, zit op een berg geld die met de dag lijkt te groeien.

“Als je niets geregeld hebt gaat bij overlijden volgens het wettelijk versterferfrecht alles naar de nabestaanden. Dat zijn de partner, ouders, kinderen, neven, nichten en/of andere familieleden. Als je niets geregeld hebt, dan gaat ook een aanzienlijk deel naar de belastingdienst”, vertelt René van Eldik (58), notaris bij notariskantoor van Eldik & van Eldik in Malden. René runt dit kantoor samen met zijn broer Robert. “We doen allebei huwelijkse voorwaarden en huizenoverdrachten, maar mijn broer doet ondernemingsrecht en ik vooral familierecht.”

Natuurlijk persoon
“Een testament bij een notaris zorgt ervoor dat het geld daar terecht komt waar je het het liefste ziet, en niet bij een verre neef of nicht, die je nooit gekend hebt. Dat kunnen de kinderen zijn, maar ook iemand die je het gunt of een organisatie. Het moet wel een natuurlijk persoon of een rechtspersoon zijn, het mag niet naar je kater. Dat zou ook moeilijk worden als hij overlijdt. Zie dan maar eens zijn erfgenamen op te sporen. Wanneer het een ANBI-organisatie is, dan is de erfenis nog belastingvrij ook. Een ANBI is een door de belastingdienst geaccepteerde Algemeen Nut Beogende Instelling. Culturele instellingen en hulporganisaties vallen hier wel onder, maar verenigingen en hobbyclubs bijvoorbeeld niet. Nabestaanden die in het testament niet genoemd zijn of koud uitgesloten zijn, zoals dat heet, kunnen er geen protest tegen aantekenen. Bij een testament kun je zelf beslissen wie gaat erven. Dat hoeft niet eens de partner te zijn. Je kunt er je financiële nalatenschap in regelen, wie er erft en wie je uitsluit, maar ook wie je executeur wordt die je nalatenschap mag afwikkelen. Of wie er voor je kinderen mag zorgen en wie hun erfdeel beheert totdat ze een bepaalde leeftijd bereikt hebben.”

“Een ander verhaal is het wanneer één van de echtelieden ernstig ziek of dement wordt en opgenomen moet worden in een verpleegtehuis. Dan telt de hoogte van het eigen vermogen mee in het bepalen van de hoogte van de eigen bijdrage. Dat kan oplopen tot 3000 euro per maand. Wanneer ouderen van de ene levensfase overgaan naar de andere, bijvoorbeeld door kleiner te gaan wonen als de kinderen het huis uit zijn, dan kan de overwaarde soms in box 3 terecht komen en dat is zichtbaar kapitaal. Dan telt de waarde van het huis dus mee in het vermogen. Dat geld kan buiten het vermogen gehouden worden, bijvoorbeeld door het te gaan schenken of in een BV onder te brengen.”

Levenstestament
“Voor iedereen die enig vermogen heeft – een huis, spaargeld, aandelen, een grote kunstcollectie – is het verstandig om een levenstestament door een notaris te laten opstellen. Hierin benoem je wie er namens jou beslissingen magen nemen als je dat zelf niet meer kunt. Dat kan de partner zijn, maar ook een kind of een vriend. Die mag dan, bij wilsonbekwaamheid, beslissen of er uit het vermogen geschonken gaat worden. In een levenstestament kunnen daarover van tevoren restricties opgenomen worden, bijvoorbeeld dat iedereen evenveel krijgt of dat de Stichting Kattenzorg elk jaar de gelukkige is. Ook kan je bepalen wie meebeslist over vrijheidsbeperkende maatregelen in een verpleegtehuis, zoals vastbinden op bed. In het kort kun je stellen dat een levenstestament geldt voor als je nog leeft, maar wilsonbekwaam bent en een testament is voor als je bent overleden.”

“Een testament en een levenstestament kosten elk 660 euro voor één persoon en 916 voor een echtpaar of stel. Dat lijkt misschien veel geld, maar het kan heel veel werk zijn. We werken hier met 17 medewerkers om alles volgens het erfrecht en de belastingregels goed vast te leggen en om nabestaanden op te sporen. Je gegevens komen niet naar buiten, want we hebben geheimhoudingsplicht. Als er geen levenstestament bestaat moet je alles via de rechter regelen.”

“Er is er in de loop der jaren veel veranderd”, besluit Van Eldik. “Zo heb je nu veel vaker dan vroeger nieuwe relaties met kinderen uit vorige huwelijken of samenlevingen die juist wel of juist niet erven. Het is mensen helpen, bij grote momenten in hun leven, treurige of vrolijke: een huis kopen, een huwelijk of overlijden. We hebben klanten uit alle lagen van de bevolking. Achter iedere casus heeft iedereen zijn eigen verhaal. Echt een mooi vak!”