22 mei Bestolen door je eigen kind
De schaamte is groot. Veel slachtoffers van financiële uitbuiting weten vaak al een tijdje dat er iets niet in de haak is. Ze laten het oogluikend toe uit angst het contact te verliezen. Zeker als het om een familielid gaat, of een van de weinige bezoekers die ze nog hebben.
Bestolen door je eigen kind
door Angela Jans
Iedereen denkt altijd: ‘dat overkomt mij niet’. En dan gebeurt het toch. Financieel misbruik. Of zeg gerust diefstal. “Het begint meestal met een tientje en het gaat van kwaad tot erger.”
Thérèse van der Velden is directeur en oprichter van de Stichting Samen Veilig Ouder Worden (SVOW). In een vorig leven, toen ze nog bij de politie werkte, merkte ze dat het veelvuldig voorkwam: financiële uitbuiting van ouderen. “En andere hulpbehoevenden. Mijn broer is verstandelijk beperkt, hij woont in een tehuis, ook daar hoorde ik regelmatig over misbruik.” De politie had echter geen capaciteit om er wat tegen te doen.
Van der Velden wilde dat wel, ze richtte een organisatie op, speciaal bestemd voor het beschermen en helpen van kwetsbare ouderen. Ze hebben vrijwilligers die actief zijn in alle regio’s van het land, ook in Nijmegen en omgeving. Zij komen bij de slachtoffers thuis of sturen iemand, bijvoorbeeld van Veilig Thuis Gelderland-Zuid of schakelen een bewindvoerder in, bijvoorbeeld van Zeker Financiële Zorgverlening.
‘Goede vrienden’
“Ik ken gevallen waarbij het uiteindelijk om tonnen ging, tot wel driehonderdduizend euro”, vertelt Ben Steenvoorden, directeur van Zeker Financiële Zorgverlening. “Een voorbeeld is een man die helemaal aan de grond zat en weer een hypotheek moest nemen op een huis dat al afbetaald was. Echt heel dramatisch. Dat was notabene iemand die vroeger registeraccountant was geweest. ‘Goede vrienden’, hadden dit gedaan. Onvoorstelbaar. De schaamte bij hem was enorm, zeker omdat hij het zolang had laten duren. Wij zetten in zo’n geval een streep: tot hier en niet verder. We blokkeren meteen alle rekeningen.”
30.000 ouderen per jaar
Naar schatting 30.000 ouderen zijn jaarlijks de dupe van financiële uitbuiting,
dat zijn gemiddeld meer dan 80 mensen per dag. Ongeveer vier keer per week krijgt de SVOW een melding binnen van een vermoeden van financieel misbruik, bij Veilig Thuis Gelderland-Zuid is dat twee keer per maand.
In 75 tot 85 procent van de gevallen is de dader een familielid. Kinderen, kleinkinderen, een neef of nicht. Aangifte is niet altijd wenselijk, menen de slachtoffers, omdat ze het contact niet willen verliezen. Soms hebben ze het echt niet in de gaten en komt het misbruik pas aan het licht als de deurwaarder op de stoep staat wegens betalingsachterstanden. Het overkomt ouderen die in de war beginnen te raken, het komt voor bij mensen van wie de partner die altijd de financiën regelde is overleden, het gebeurt door iemand die wel even de boodschappen wil doen.
Om misbruik te voorkomen of om verder veilig te bankieren, kan een bewindvoerder uitkomst bieden. “Het is beschermingsbewind, wij worden aangesteld door de kantonrechter, meestal op verzoek van de familie.”
Het aantal meldingen van vermoedens van misbruik neemt hand over hand toe, merkt ook Hiske Jaspers van Veilig Thuis Gelderland-Zuid. Zij heeft meegewerkt aan het samenstellen van de map: ‘Wijzer Grijzer’, die vol zit met informatie over hoe te handelen bij vermoedens van financiële uitbuiting. Sinds deze informatie actief wordt verspreid, krijgt Jaspers steeds meer telefoontjes, bijvoorbeeld van bezorgde professionals als wijkverpleegkundigen, huisartsen en bankmedewerkers.
“Na zo’n melding gaat iemand van ons op bezoek bij de oudere om te kijken of er inderdaad wat aan de hand is. Vaak blijkt dat zo iemand het zelf wel weet, maar dat hij de relatie, niet zelden een zoon of dochter, niet wil verstoren”, zegt Jaspers. De meeste mensen willen zo lang mogelijk zelfstandig blijven, helaas lukt dat vaak op een gegeven moment niet helemaal meer. Dan blijken er regelmatig mensen te zijn die doen alsof ze willen helpen, maar in werkelijkheid maken ze misbruik van de situatie.
Er is sprake van financieel misbruik als iemand:
• Geld, sieraden of goederen wegneemt (steelt)
• Een machtiging en/of bankrekening misbruikt
• Een testamentwijziging of wilsbeschikking afdwingt
• Geld gebruikt om zelf boodschappen te kopen
• Huishoudgeld of geld voor andere middelen achterhoudt
• Ongevraagd eigendommen verkoopt
Lastig te bewijzen
Een schoondochter, behulpzame ‘vrienden’, een thuishulp. Ben Steenvoorden kent de voorbeelden en de clichés, ze zijn waar. “Ik kom bijvoorbeeld bij een dementerende vrouw en die heeft helemaal niks meer. Geen eten, geen kleding in de kast, niets. Waar blijft het geld, vraag ik me af. Dan blijkt er iemand te zijn die iedere week komt helpen en dan contanten gaat pinnen. Op verzoek van de vrouw, zegt deze ‘hulp’ desgevraagd. Tsja, zie maar te bewijzen dat ze het geld níet aan de dementerende geeft. Dat is lastig.”
De SVOW kan hier een rol in spelen. “We voeren vaak een gesprek met slachtoffer en dader, eventueel met behulp van een mediator”, zegt Van der Velden. “Of we schakelen een particuliere rechercheur in om de bewijslast aan te tonen. Maar als het allemaal niet werkt, gaan we desnoods naar de rechter.” Al blijkt terugvorderen vaak lastig, van een kale kip kun je niet plukken, niet zelden is het misbruik ontstaan omdat de dader zelf financiële problemen had.